थायरॉईडच्या पातळीमध्ये असतुंलन निर्माण होण्याची १० कारणे

थायरॉईड ग्रंथी शरीरातील हॉर्मोन्स (T3 व T4) च्या निर्मिती व नियंत्रणासाठी जबाबदार असते.हे हॉर्मोन्स तुमच्या शरीरातील मेटाबॉलिजम,मूड व लैगिंक आरोग्याबाबत महत्वाची भुमिका बजावत असतात.निरोगी आयुष्यासाठी हॉर्मोन्सच्या निर्मितीवर नियंत्रण असणे गरजेचे असते.

या काही आरोग्य समस्या आहेत ज्यांच्यामुळे थायरॉईडच्या कार्यावर दुष्परिणाम होतो व हॉर्मोनल असतुंलन निर्माण होते.यासाठी थायरॉइडच्या या ’6′ लक्षणांकडे मुळीच दुर्लक्ष करू नका !

हायपरथायरॉडीझम अथवा अति प्रमाणात थायरॉईड हॉर्मोन्स निर्माण होण्याची कारणे-

१.गंभीर आजार-काही आजारांमुळे थायरॉईड ग्रंथी मोठी होते व त्यामुळे थायरॉईड हॉर्मोन्स देखील अति प्रमाणात निर्माण होतात.ही स्थिती सामान्यत:प्रौढांमध्ये आढळून येते.

२.ग्रंथीमध्ये गाढ निर्माण होणे-थायरॉईड हॉर्मोन्सच्या अति निर्मिती मुळे थायरॉईड ग्रंथीमध्ये गाठ (nodule)निर्माण होते.

३.काही औषधे-हॉर्मोन्सच्या पातळीवर परिणाम करणा-या व आयोडीनचे घटक मोठ्या प्रमाणावर असणा-या काही औषधांमुळे हायपरथायरॉडीझम ही समस्या निर्माण होते.

४.Thyroiditis-थायरॉईड हॉर्मोन्सच्या अति निर्मितीमुळे थायरॉईड ग्रंथीमध्ये इनफ्लैमेशन अथवा दाह होणे या समस्येला थायरॉईडीटीस असे म्हणतात.

५.अति प्रमाणात TSH निर्माण होणे-पिट्यूटरी ग्रंथीमध्ये Thyroid stimulating hormone (TSH) हे हॉर्मोन अति प्रमाणात निर्माण झाल्यामुळे थायरॉईड हॉर्मोन्सची निर्मिती वाढते.यासाठी जाणून घ्या थायरॉईडच्या समस्येवर व्यायामाने फायदा होईल का?

हायपोथायरॉडीझम अथवा थायरॉईड हॉर्मोन्सची पातळी कमी होण्याची कारणे

१. आयोडीनचा अभाव-आहारामधून आयोडीनचे प्रमाण कमी मिळाल्यामुळे तुम्हाला हायपोथायरॉडीझम ही समस्या होऊ शकते.यासाठी आहारातून योग्य प्रमाणात आयोडीन घेण्यासाठी वाचा कोणते मीठ आणि किती प्रमाणात खाणे आरोग्यासाठी हितकारी ?

२.हायपरथायरॉडीझमवरील उपचार-कधी कधी हायपरथायरॉडीझम वर करण्यासाठी घेण्यात येणा-या रेडीओअॅक्टीव्ह थेरपी व अति प्रमाणात औषधांमुळे थायरॉईड ग्रंथी निष्क्रिय होऊ शकते.

३.Hashimoto’s disease-हा एक आनुवंशिक ऑटोइम्युन विकार असून त्याचा दुष्परिणाम थायरॉईड ग्रंथीवर होतो ज्यामुळे शरीरातील थायरॉईड हॉर्मोन्सची निर्मिती कमी होते.

४.ग्रंथीचे कुपोषण-कधी कधी काही केसेस मध्ये थायरॉईडच्या कार्यावर नियंत्रण ठेवणा-या इतर ग्रंथी जसे की पिट्युटरी ग्रंथीच्या(TSH ची निर्मिती) कार्यावर परिणाम होतो त्यामुळे थायरॉईड हॉर्मोन्सची निर्मिती कमी होते.

५.Post-partum thyroiditis –काही वेळा बाळंतपणानंतर काही महिलांमध्ये तात्पुरती हायपोथायरॉडीझम ही समस्या निर्माण होते.तसेच जाणून घ्या Hypothyroidism चा त्रास फर्टिलिटीवर कशाप्रकारे परिणाम करतो ?

References:

• Melish JS. Thyroid Disease. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, editors. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition. Boston: Butterworths; 1990. Chapter 135.
  
• Nussey S, Whitehead S. Endocrinology: An Integrated Approach. Oxford: BIOS Scientific Publishers; 2001. Chapter 3, The thyroid gland.

Read this in English
Translated by Trupti Paradkar
छाया चित्र सौजन्य : Shutterstock