मुलांमधील लठ्ठपणा कसा कमी कराल?

वर्ल्ड हेल्थ ऑरर्गनाजेशन च्या २०१४ साली केलेल्या एका अहवालानुसार आजकाल मुलांमध्ये असलेला लठ्ठपणा ही त्यांच्या पालकांसमोर असलेली एक गंभीर व काळजी करण्यासारखी बाब आहे.

GFFI Fitness Academy च्या Nutritionist and Director व फिटनेस एस्पर्ट नीरजा मेहता यांच्या मते पालकांनी याबाबत जास्त चिंता काळजी करण्यापेक्षा मुलांच्या व्यायाम,आऊटडोअर एक्टीव्हिटीजवर अधिक लक्ष दिले पाहिजे ज्याकडे सध्या अजिबात लक्ष दिले जात नाही.

पालकांनी याबाबत कधीपासून दक्षता घेणे गरजेचे आहे?

बरेचसे पालक मुले गुटगुटीत आणि क्यूट दिसतात यासाठी त्यांच्या लठ्ठपणाकडे  दुर्लक्ष करतात.मुलांचे वजन त्यांच्या वय,लिंग व उंचीनूसार असलेल्या आदर्श वयापेक्षा २० टक्क्यांनी अधिक वजन असणे म्हणजे लठ्ठपणा.लठ्ठपणामुळे मुलांच्या शरीरातील त्वचेखाली अतिरिक्त चरबी साठत जाते.जर तुमच्या मुलाचा बीएमआय BMI तीसच्या पुढे असेल तर ही काळजीची बाब आहे.

लठ्ठपणा व अतिरिक्त फॅट्स मुळे मुलांना या समस्यांना तोंड द्यावे लागते.

१. हाडांमध्ये विकृती येणे अथवा फॅक्चर होणे-

लठ्ठपणामुळे हातापायांच्या खालील भागात अती वजनाच्या दाबामुळे विकृती येण्याची  शक्यता असते.सांध्यांवर येणा-या वजनामुळे सांध्यांची झीज होऊन स्लीप डीस्क किंवा सांधे निखळण्याची समस्या निर्माण होऊ शकते.तसेच यामुळे कदाचित आर्थ्राटीस देखील होऊ शकतो.जास्त वजन असणा-या मुलांमध्ये फॅक्चर्स व हिप्समधील सांधे निखळण्याच्या समस्या वारंवार होतात.

२. अस्थमा-

अतीवजना मुळे श्वसनक्रियेवर परिणाम झाल्याने मुलांची प्रतिकारशक्ती कमी होते व एलर्जी होण्याची शक्यता वाढते ज्यामुळे मुलांना लहान वयातच अस्थमा होऊ शकतो.

३. झोपेची समस्या-

एका पिडीएट्रीक जर्नल मध्ये ऑनलाईन प्रकाशित करण्यास आलेल्या संशोधनानूसार लठ्ठपणामुळे पंधरा वर्षांखाली मुलांमध्ये श्वासाच्या व झोपेच्या समस्या निर्माण होतात.त्याचप्रमाणे लठ्ठ मुलांमध्ये स्लीप एप्नीया ही श्वास घेताना होणारी गंभीर समस्या निर्माण होते ज्यामुळे मुले त्यांचा अभ्यासावर देखील नीट लक्ष केंद्रीत करु शकत नाहीत.

४. उच्च रक्त दाब-

लठ्ठ असलेल्या टीनएज मुलांमध्ये हायपरटेंशन आणि उच्च रक्तदाब ही समस्या निर्माण होते.

५. गालस्टोन्स-

लठ्ठपणाचा मुलांच्या शरीरातील अनेक अवयव व अंतर्गतप्रक्रियेवर विपरित परिणाम होतो.शारीरिक प्रकिया व्यवस्थित न झाल्याने पित्त जमा होऊन पुढे गालस्टोनची समस्या निर्माण होते.त्याच्या वेदना सहन करणे खुप कठीण  असल्याने शस्त्रक्रिया करण्याची वेळ येऊ शकते.

६. डोके दुखी-

लठ्ठपणामुळे मुलांमध्ये काहीही कारण नसताना अचानक डोकेदुखी सुरु होऊ शकते.ब-याचदा लठ्ठपणात होणा-या वाढीमुळे टीनएज व टीनएज आधी च्या मुलांमध्ये ही समस्या जाणवते.यामुळे उलट्या येतात,झोप मोड होते आणि दृष्टीदोष निर्माण होतात.

७. यकृताचे आजार-

जर लठ्ठपणावर वेळीच उपाय झाले नाहीत तर यकृतामध्ये चरबी साठण्यास सुरुवात होते.ज्यामुळे यकृतामध्ये जळजळ होते,दुखापत होते किंवा कायस्वरुपी यकृताचा विकार होण्याची शक्यता असते.

८. मधूमेह-

अतिरिक्त चरबीमुळे शरीरातील ग्लुकोजच्या पातळी वर नियंत्रण ठेवणे अवघड जाते.त्यामुळे रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित ठेवण्यासाठी शरीराला पूरेश्या इन्शूलीनची गरज भासते.या स्थितीत मुलांना लहान वयातच मोठ्यांना होणा-या टाईप-२ या मधूमेहाची समस्या निर्माण होते.

९. पीसीओडी-

अतिवजन असलेल्या टीनएज मुलींमध्ये मासिक पाळी उशीरा येणे व मासिक पाळीत वेदना होण्याचा समस्या निर्माण होते ज्याला पीसीओडी असे म्हणतात.यामुळे मोठेपणी त्यांना वंधत्वाच्या समस्येला देखील तोंड द्यावे लागू शकते.

१०. नैराश्य-

शारीरिक कसरतीच्या अभावामुळे मुलांचा मेंदू बधीर होतो.ज्यामुळे मुलांमध्ये अचानक मूड बदलण्याची अथवा नैराश्याची समस्या निर्माण होते.

मुलांमधील लठ्ठपणाला टाळण्यासाठी पालकांनी काय करावे?

नीरज मेहता यांच्या मतानूसार यासाठी पालकांनी मुलांच्या शाळेतील शारीरिक फिटनेस उपक्रमांमध्ये विशेष रस घ्यावा.जर तुमची मुले एकलकोंडी असतील व त्यांना इतर मुलांसोबत खेळण्यात रस नसेल तर तुम्ही त्यांना वैयक्तिक खेळ किंवा अ‍ॅक्टीव्हीटीज मध्ये गुंतवा ज्यामुळे ते स्वस्थ व निरोगी राहतील.

यासाठी काही उपाय-

मुलांना योगासनांचा सराव करण्यास सांगा-

योगासनांमुळे मुले निरोगी व उत्साही होतात.यासाठी तुमच्या मुलांना योगासनांचा सराव करण्यास शिकवा.प्राचीन काळी देखील निरोगी आयुष्यासाठी विद्यार्थांना सुर्यनमस्कार व प्राणायाम शिकविले जात असत. जाणून घ्या जाणुन घ्या मुलांनी योगासने कोणत्या वयात करावी

मुलांसोबत जीमला जा-

जर तुमच्या मुलांना योगासने करण्यात रस नसेल तर तुमच्या सोबत त्यांना जीममध्ये घेऊन जा.शाळकरी मुले देखील जीमला जाऊ शकतात.लक्षात ठेवा जीम म्हणजे फक्त लिफ्टींग,वेट्स नाही.जीममधील फ्री हॅन्ड एक्सरसाईजमुळे तुमच्या मुलांचे वजन नक्कीच कमी होऊ शकते.

मुलांना एरोबिक्स करण्यास सांगा-

व्यायाम,सायकलिंग,नृत्य हे देखील प्रभावी व्यायाम प्रकार आहेत.जे केल्यामुळे कॅलरिज कमी होतात,मेटाबॉलिजम सुधारते आणि वजन कमी होते.

मुलांना खेळण्यासाठी प्रोत्साहन द्या-

मुलांसाठी खेळ हा देखील एक उत्तम व्यायाम प्रकार असू शकतो.यासाठी मुलांना त्यांच्या आवडत्या खेळाच्या स्पर्धेमध्ये भाग घेण्यासाठी प्रोत्साहन द्या.त्यांना ग्रुप एक्टीव्हिटी मध्ये गुंतवण्यापेक्षा जिथे कमी लोकांची गरज असते अशा आर्चरी,राईफल शूटींग,टेबल-टेनिस,स्कॉश आणि शॉट-पुट या खेळांमध्ये गुंतवा ज्यामुळे ते फीट राहतील व त्यांचे वजन कमी होईल.

मुलांच्या जीवनशैलीत बदल करा-

एका संशोधनात मुले टिव्ही पाहणे,मोबाईल,कंप्यूटर,प्ले स्टेशन यांमध्ये जास्त रमतात असे आढळले आहे.या सर्व गोष्टींमुळे त्यांच्यामधील लठ्ठपणा अधिकच वाढतो.यासाठी पालकांनी मुलांच्या गॅजेट्स वापरण्यावर व जंक फूड खाण्यावर निर्बंध घालते पाहीजेत.

लठ्ठपणा टाळण्यासाठी आहार कसा असावा?

नीरज मेहता यांच्या मते पौष्टीक पदार्थांची चव मुलांना आवडत नसल्याने मुले ते पदार्थ खाण्यासाठी टाळाटाळ करतात ही एक खुप मोठी समस्या आहे.पण चांगले पौष्टीक पदार्थ मुलांना खाण्यास लावणे हे पालकांचे प्रमुख कर्तव्य आहे. जाणून घ्या घातक ‘जंकफ़ूड’ला आत्ताच दूर करण्याची ’10′ कारणे

मुलांसाठी काही डाएट टिप्स-

मुलांना ताजे अन्नपदार्थ खाण्यास द्या-

ताज्या भाज्या व फळांचा शरीरावर चांगला परिणाम होतो.यासाठी मुलांच्या आहारात याचा समावेश करा.ज्यामुळे मुलांच्या शरीरातील फॅट्स कमी होते व मेटाबॉलिजम सुधारेल.

मुलांना पालेभाज्या खाण्यास प्रोत्साहान द्या-

हिरव्या पालेभाज्यांमध्ये आयर्न, फायबर व कॅलशियम आणि विटामीन-बी भरपूर प्रमाणात असते.ज्यामुळे मेटाबॉलिजम सुधारते व शरीराला पूरेशी ऊर्जा मिळते.यामुळे मुलांची स्मरणशक्ती देखील वाढते.

भरपूर फळे खा-

विटामिन्स ए,सी आणि ई युक्त फळांमुळे मुलांमधली स्मरणशक्ती वाढते व मेटाबॉलिजम सुधारते.मुलांना मधल्या वेळेत फळे दिल्याने मुलांचे पोट भरेल त्यामुळे ते वजन वाढवणारे इतर पदार्थ खाणार नाहीत.

मुलांच्या पोष्टीक खाण्यावर भर द्या-

गहू,ओट्स,बार्ली,वाटाणे,सोयाबीन सारख्या पौष्टिक धान्यांमुळे मेंदू कार्यक्षम होतो व शरीराला पुरेशी ऊर्जा मिळते.या पदार्थामुळे मुलांची भुक व्यवस्थित भागल्याने मुले बाहेरचे पदार्थ कमी खातात.

ड्राय फ्रुट्स खाण्यास दया-

अक्रोड,बदामामध्ये ओमेगा-३ व झिंक सारखी पोषणमुल्ये असतात.ज्यामुळे मेंदूला योग्य चालना मिळते.पोषक कॅलरीज सोबत ड्रायफ्रूट्स मध्ये त्वरीत उर्जा देण्याची देखील क्षमता असते.

मुलांना भरपूर पाणी पिण्यास सांगा-

आपल्या शरीराला पूरेश्या पाण्याची आवशक्ता असते.भरपूर पाणी प्यायल्याने पचनशक्ती सुधारते व शरीरातील टॉक्सिन्स बाहेर टाकले जातात.रोज सकाळी रिकाम्या पोटी पाणी प्यायल्याने मेटाबॉलिजम ३० टक्कयांनी अधिक सुधारते.त्याचप्रमाणे लिंबू पाणी,नारळ पाणी,ताज्या फळांचा रस यांचा देखील मुलांच्या आहारात समावेश करा.मात्र मुलांना कधीही शीतपेये देऊ नका.

दिवसभरात थोड्या-थोड्या वेळाने मुलांना पोषक आहार द्या-

दिवसभरात दर २ ते ३ तासांनी मुलांना थोडा-थोडा पोषक आहार घेण्याची सवय लावा.यामुळे त्यांचे मेटाबॉलिजम सुधारेल व ती अधिक उत्साही राहतील.

Read this in English Translated By – Trupti Paradkar छायाचित्र सौजन्य – Shutterstock