व्हिटॅमिनच्या डी कमतरतेबाबत जनजागृती झाली असल्याने आजकाल सर्वांनाच व्हिटॅमिन डी चे महत्व पटू लागले आहे.या व्हिटॅमिनला डी ला सनशाइन व्हिटॅमिन असे देखील म्हणतात.या व्हिटॅमिनच्या अभावामुळे केवळ हाडे कमजोर होतात असे नाही तर यामुळे तुम्हाला ताप,अॅनिमिया,ह्रदयविकार,डिप्रे
साउथ इंडीयाच्या ADL (Anand Diagnostic Laboratory) चे पॅथॉलॉजिस्ट व टेक्निकल डायरेक्टर डॉ.सूजय प्रसाद यांच्याकडून जाणून घेऊयात या टेस्ट करण्यापूर्वी माहित असाव्यात अशा महत्वाच्या गोष्टी-
व्हिटॅमिन डी डेफिशियन्सी टेस्ट म्हणजे काय?
व्हिटॅमिन डी चे प्रमाण मोजणे हे रक्तातील कॉन्सनट्रेशन २५-हायडॉक्सी व्हिटॅमिन डी(२५( OH)व्हिटॅमिन डी )यावर अवलंबून असते.त्याचप्रमाणे निरोगी हाडांसाठी आवश्यक असणा-या रक्तातील व्हिटॅमिनच्या कॉन्सनट्रेशन यबाबत अनेक वाद आहेत.अनेक तज्ञांच्या मते सामान्यपणे व्हिटॅमिन डीची योग्य पातळी ३० ते ४० ng/ml असते.त्यामुळे या पातळीच्या आधारावर २० ते ३० ng/ml ही पातळी व्हिटॅमिन डी इनसफीशियन्सी तर २० ng/ml च्या खालील पातळी ही व्हिटॅमिन डी डेफिशियन्सी म्हणून ग्राह्य धरण्यात येते.सामान्य व्हिटॅमिन डीच्या पातळीच्या या व्याख्यांनूसार संशोधन असे दर्शविते की व्हिटॅमिन डी ची इनसफीशियन्सी/डेफिशियन्सी ही नेहमी कमकुवत हाडे व ऑस्टियोपोरोसिसमुळे होते ज्यामुळे पुढे तोल जाऊन पडण्याचा व फ्रॅक्चर होण्याचा धोका वाढू शकतो.
व्हिटॅमिन डी ब्लड टेस्ट कशा करण्यात येतात?
रक्तातील व्हिटॅमिन डी ची पातळी प्रत्येक टेस्टच्या पद्धतीनूसार बदलू शकते.मात्र रक्तातील व्हिटॅमिन डी ची पातळी मोजण्यासाठी LCMSMS (Liquid Chromatography Mass Spectrometry) किंवा HPLC (High-Performance Liquid Chromatography) केल्यास अचूक परिणाम मिळू शकतात. LCMSMS किंवा HPLC मध्ये व्हिटॅमिन डी हे व्हिटॅमिन डी २ व व्हिटॅमिन डी ३ मिळून नोंदविण्यात येते थोडक्यात व्हिटॅमिन डी(व्हिटॅमिन डी २ व व्हिटॅमिन डी ३ ची ती बेरीज असते.)या परिक्षणाची आणखी एक पद्धत immunoassays असते ज्यामध्ये ELISA, chemiluminescence व fluorescence assays समाविष्ट असतात.ज्यामध्ये व्हिटॅमिन डी चा एकूण परिणाम नोंदवला जातो(व्हिटॅमिन डी २ व व्हिटॅमिन डी ३ ची वेगवेगळी मूल्ये नोंदवली जात नाहीत.)
तसेच निरोगी आयुष्यासाठी या १० टेस्ट नियमित करा.
व्हिटॅमिन डी ब्लड टेस्टसाठी किती खर्च येतो?
व्हिटॅमिन डी ची टेस्ट करण्यासाठी विविध पद्धती वापरण्यात येत असल्यामुळे त्या पद्धतींनूसार खर्च देखील बदलू शकतो. LCMSMS किंवा HPLC टेस्ट केल्यास जवळजवळ १८०० रु. खर्च येतो.त्यामानाने Immunoassays टेस्टसाठी मात्र कमी खर्च येऊ शकतो.
या टेस्ट कोणी करणे गरजेचे अाहे?
व्हिटॅमिन डीचा अभाव असल्यामुळे जीवाला धोका असणा-या लोकांना व्हिटॅमिन डी टेस्ट करण्यास सांगण्यात येेते.ज्यामध्ये त्वचेचा रंग गडद असणारे, अतिलठ्ठ, काही ठराविक औषधे घेणारे(phenytoin, steroids), सुर्यप्रकाश कमी प्रमाणात मिळणारे व वृद्ध माणसे यांचा समावेश असतो.तसेच तुम्हाला Osteoporosis, Malabsorption, मधूमेह किंवा किडनी विकार असतील तर तुम्हाला या टेस्ट करण्यास सांगण्यात येऊ शकते. यासाठी चाळीशीच्या टप्प्यावर या ’5′ रक्ताच्या चाचण्या नक्की करा !देखील जरुर वाचा.
व्हिटॅमिन डी डेफिशियन्सी टेस्ट-चा रिपोर्ट कसा समजून घ्याल?
व्हिटॅमिन डी व हाडांच्या आरोग्याच्या जनरल गाइडलाइन नूसार-
रिडींग-३० ते ४० ng/ml यामध्ये असणे : नॉर्मल बोन हेल्थ दर्शविते
रिडींग-२० ते ३० ng/ml यामध्ये असणे: व्हिटॅमिन डी ची कमतरता अथवा व्हिटॅमिन डीची इनसफीशियन्ट पातळी नोंदवते.
रिडींग-२० ng/ml पेक्षा कमी पातळी असणे: व्हिटॅमिन डीचा अभाव अथवा व्हिटॅमिन डी डेफिशियन्सी दर्शविते
व्हिटॅमिन डी टेस्ट चा परिणाम हा रुग्णाच्या वैद्यकीय स्थितीवर अवलंबून असतो.त्यामुळे हा परिणाम डॉक्टर अथवा स्पेशलिस्ट(Endocrinologist) यांच्याकडून जरुर समजून घ्यावा.तसेच ब्लड टेस्ट रिपोर्ट कसा समजून घ्याल?हे देखील वाचा.
व्हिटॅमिन डी ब्लड टेस्ट करताना या गोष्टी जरुर लक्षात ठेवा-
१. या टेस्टसाठी कोणत्याही दक्षता (टेस्ट पुर्वी उपाशी रहाणे)पाळाव्या लागत नाहीत.
२.Hypervitaminosis टाळण्यासाठी व्हिटॅमिन डी वर उपचार घेणा-या रुग्णांना तज्ञ नेहमी व्हिटॅमिन डीच्या पातळीवर नियंत्रण ठेवण्यास सांगण्यात येते.
३.ओव्हर डोसमुळे एखाद्या रुग्णाची व्हिटॅमिन डी ची पातळी ८० ng/ml पेक्षा अधिक असणे हे धोकादायक असू शकते.
Read this in English
Translated by Trupti Paradkar
छाया चित्र सौजन्य : Shutterstock