औषधं खरेदी करण्यापूर्वी त्याची एक्सपायरी डेट चेक करणे महत्त्वाचे आहे आणि ते आपण करतो. परंतु, ताप, सर्दी, खोकला यासाठी विकत घेतलेल्या पेनकिलर्स आपण वर्ष-दोन वर्ष वापरत नाही. म्हणून अशा गोळ्या किंवा सिरप घेताना एकदा नाहीतर दोनदा त्याची एक्सपायरी डेट चेक करायला हवी. अनेक लोक या गोष्टीकडे गंभीरपणे बघत नाहीत आणि या गोळ्या घेतल्यावर काय होणार आहे, असे कुतुहूल त्यांच्या मनात असते. एक्सपायरड गोळ्या घेतल्यास (नकळत) काय दुष्परिणाम होऊ शकतात, यावर मुंबईच्या फोर्टीज हॉस्पिटलचे कंन्सल्टंट फिजिशियन डॉ. प्रदीप शहा यांनी मार्गदर्शन केले.
कोणतंही औषधं असो, प्रत्येक औषधाचा स्वतःचा असा स्टाबिलीटी पिरियड असतो. तसंच औषधाची मार्जिन टेस्ट केली जाते. उदा. म्हणजेच जर औषधाचा स्टाबिलीटी पिरियड वर्षभराचा असेल तर त्याची एक्सपायरी डेट ६ महिन्यांचीच दिली जाते. म्हणून जर तुम्ही एक्सपायर्ड गोळी घेतलीत तर कदाचित आरोग्यावर काहीही दुष्परिणाम होणार नाहीत. कारण त्याचा स्टाबिलीटी पिरियड संपलेला नसतो. तसंच औषध दोन, तीन किंवा पाच वर्षापर्यंत स्टेबल राहू शकतं. परंतु, ते औषधाच्या प्रकारावर व निर्मितीवर अवलंबून आहे. एक्सपायर्ड औषध घेतल्याने ते आजारावर परिणामकारक ठरणार नाही. कारण त्याची क्षमता कमी झालेली असेल. कारण काळानुसार औषधातल्या केमिकल कंपाऊंडची केमिकल चेंजेस करण्याची क्षमता कमी होते. जे हानिकारक ठरू शकते किंवा नाही. प्रिस्क्रिप्शनशिवाय वेदनाशामक औषधे खरेदी करणे सुरक्षित आहे का ?
केमिस्टकडून औषधं विकत घेताना एक्सपायरी डेट गेलेली औषधे मिळण्याची शक्यता फार कमी आहे. कारण एक्सपायर्ड प्रॉडक्स कंपनीला परत पाठवली जातात आणि त्याबदल्यात कंपनी नवीन औषधं पाठवते. त्याचबरोबर ड्रग अॅडमिनिस्ट्रेटर एक्सपायरी डेट जवळ आलेल्या औषधांची यादी काढतो आणि ती वेळेत बदलून घेतली जातात. त्यामुळे एक्सपायर्ड औषधं घेण्याची चूक तुमच्याकडून होण्याची शक्यता अधिक आहे. एक्सपायर्ड औषधं घेतल्याने डोकेदुखी, मळमळ, उलट्या, पोटात दुखणे हे दुष्परिणाम होतात. परदेशी फिरायला जाताना ही औषधे नक्की सोबत ठेवा!
एक्सपायर्ड गोळ्या घेतल्यानंतर काय करावे?
चुकून किंवा नकळत एक्सपायर्ड गोळ्या घेतल्यास आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम जाणण्यासाठी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. तुमच्या शरीरावर त्याचा काही परिणाम झाला आहे का, हे जाणून घेण्यासाठी डॉक्टर ब्लड टेस्ट करतील. त्याचबरोबर लिव्हर फंगशन टेस्ट आणि किडनी फंगशन टेस्ट करण्याचा सल्ला देतील. (हे औषधाच्या प्रकारावर अवलंबून आहे) त्यामुळे किडनी, लिव्हरला काही हानी पोहचली आहे का, ते समजेल.
उपचार करण्यापेक्षा काळजी घेणे केव्हाही योग्यच. म्हणून कधीही औषध घेण्यापूर्वी न विसरता त्याची एक्सपायरी डेट चेक करा.
Read this in English
Translated By –Darshana Pawar
छायाचित्र सौजन्य – Shutterstock