हृद्यविकाराचा त्रास नसतानाही अचानक का वाढते हृद्याची धडधड ?

सामान्य स्थितीमध्ये हृद्याचे दर मिनिटाला 60-90 ठोके पडतात. मात्र जेव्हा हृद्याचे डोके पडण्याचे प्रमाण 100 पेक्षा अधिक होते. तेव्हा हे धोकादायक ठरू शकते. या समस्येला  tachycardia म्हणतात. त्यामुळे जेव्हा हृद्यविकार किंवा हृद्याच्या कार्यामध्ये काही अडथळा निर्माण होतो तेव्हा हृद्याची धडधड वाढते. Tachycardia च्या समस्येमध्ये हृद्याच्या व्हॉल्व्हमध्ये, हृद्याच्या स्नायूंमध्ये, रक्तवाहिन्यांमध्ये काही दोष निर्माण होत नाहीत.म्हणूनच हृद्यविकारांशिवाय tachycardia चा त्रास जाणवत असल्यास त्यामागील नेमके कारण काय असू शकते या बाबतचा खास सल्ला Asian Heart Institute, Mumbai चे Consultant cardiology and electrophysiology, डॉ. संतोष डोरा देतात.

1. ऑटोमॅटीसिटी (Automaticity)

हृद्याची आकुंचन पावून पुन्हा प्रसरण पावण्याची क्षमता म्हणजेच पंपिंग हे ‘ हार्ट रेट’ मध्ये मोजले जाते. सामान्य स्थितीमध्ये हे प्रमाण दर मिनिटाला 60-90 ठोके इतके असते. मात्र एखादा जड व्यायाम केल्यास हे प्रमाण 120/130 ठोके दर मिनिटाला इतके होते. यामुळे काळजी करण्याची गरज नाही. मात्र काही वेळेस कोणतेही ठोस कारण नसताना हृद्याच्या अप्पर आणि लोअर चेम्बरमधील स्नायू हायपरअ‍ॅक्टीव्ह होतात. त्यामुळे जेव्हा अप्पर चेम्बरमधील स्नायू हायपरअ‍ॅक्टीव्ह होतात तेव्हा atrial tachycardia चा त्रास जाणवतो. तर लोअर चेम्बरमधील स्नायू जेव्हा हायपरअ‍ॅक्टीव्ह होतात तेव्हा ventricular tachycardia चा त्रास जाणवतो. मात्र यापैकी कोणत्याही त्रासामध्ये हार्ट रेट प्रतिमिनिट 140 पेक्षा अधिक गेल्यास धोका वाढतो.

2. अ‍ॅबनॉर्मल कंडक्शन (Abnormal conductions)

काहीमध्ये जन्मजात हृद्याचे ठोके पडण्याचे प्रमाण अधिक असते. तर काहींना वाढत्या वयानुसार हा त्रास जाणवतो. अ‍ॅबनॉर्मल कंडक्शनमध्ये हृद्याचा ठोका पाडताना electrical impulses लोअर चेम्बरमधून एका विशिष्ट मार्गाने जाते मात्र अप्पर चेम्बरमध्ये ते वेगळ्याच मार्गाने बाहेर पडते.

3. ट्रिगर अ‍ॅक्टिव्हिटी (Triggered activity)

ऑटोमॅटीसिटी प्रमाणेच ट्रिगर अ‍ॅक्टिव्हिटीचाही त्रास असतो. मात्र यामध्ये हार्ट वाढण्यामागे कारण वेगळे असते. व्हायरल इंफेक्शन, काही औषधांमुळे हृद्याचे ठोके पडण्याचा वेग वाढतो. यासोबत अ‍ॅनिमिया, रक्तप्रवाह होणे, ताप, एखादी इजा/ अ‍पघात किंवा त्यामधून  होणार्‍या वेदना यामुळे हार्ट रेट वाढतो. या कारणांमुळे हार्ट रेट 130-140 प्रतिमिनिट इतका होतो.

Read this in English
Translated By – Dipali Nevarekar
छायाचित्र सौजन्य – Shutterstock